Өкпенің қатерлі ісігінің алдын алу

Дүниежүзілік өкпе обырына қарсы күрес күніне орай (1 тамыз) өкпе ісігінің алдын алу шараларын қарастырайық.

Қауіп факторларын болдырмау және қорғаныс факторларын арттыру өкпе ісігінің алдын алуға көмектеседі.

Қатерлі ісік факторларын болдырмау кейбір ісіктердің алдын алуға көмектеседі.Тәуекел факторларына темекі шегу, артық салмақ және жеткілікті физикалық жүктеме жатады.Темекі шегуді тастау және жаттығу сияқты қорғаныс факторларын арттыру кейбір ісіктердің алдын алуға көмектеседі.Қатерлі ісік қаупін қалай азайтуға болатыны туралы дәрігеріңізбен немесе басқа денсаулық сақтау маманымен сөйлесіңіз.

Төмендегілер өкпенің қатерлі ісігінің қауіп факторлары болып табылады:

1. Темекі, сигар және түтік шегу

Темекі шегу - өкпе ісігінің ең маңызды қауіп факторы.Темекі шегу, темекі шегу және темекі шегу өкпенің қатерлі ісігінің қаупін арттырады.Темекі шегу ерлердегі өкпе ісігінің 10 жағдайының 9-ға жуығын және әйелдердің 10 жағдайының 8-ге жуығын тудырады.

Зерттеулер көрсеткендей, шайырлы немесе никотині төмен темекі шегу өкпенің қатерлі ісігінің қаупін төмендетпейді.

Зерттеулер сонымен қатар темекі шегуден туындаған өкпенің қатерлі ісігінің қаупі күніне шегілетін темекі саны мен темекі шегетін жылдар санына байланысты артады.Темекі шегетін адамдар темекі тартпайтындармен салыстырғанда өкпенің қатерлі ісігіне шалдығу қаупі шамамен 20 есе жоғары.

2. Екінші темекі шегу

Темекі түтінінің әсеріне ұшырау да өкпенің қатерлі ісігінің қауіп факторы болып табылады.Пайдаланылған түтін – жанып тұрған темекіден немесе басқа темекі өнімінен шығатын немесе темекі шегушілер дем шығаратын түтін.Шылым шегетін адамдар аз мөлшерде болса да, темекі шегетіндер сияқты қатерлі ісік тудыратын агенттерге ұшырайды.Өткізу түтінін жұту еріксіз немесе пассивті темекі шегу деп аталады.

3. Отбасы тарихы

Өкпенің қатерлі ісігінің отбасылық тарихы өкпе қатерлі ісігінің қауіп факторы болып табылады.Өкпенің қатерлі ісігімен ауыратын туыстары бар адамдарда өкпенің қатерлі ісігімен ауыратын туыстары жоқ адамдарға қарағанда екі есе жоғары болуы мүмкін.Темекі шегу отбасыларда жиі болатындықтан және отбасы мүшелері темекі түтініне ұшырайтындықтан, өкпе ісігінің жоғарылау қаупі отбасылық өкпенің қатерлі ісігі тарихынан немесе темекі түтінінің әсеріне байланысты екенін білу қиын.

4. АҚТҚ инфекциясы

Жүре пайда болған иммун тапшылығы синдромының (ЖИТС) себебі адамның иммун тапшылығы вирусын (АИТВ) жұқтыру өкпенің қатерлі ісігінің жоғары қаупімен байланысты.АИТВ жұқтырған адамдарда өкпенің қатерлі ісігіне шалдығу қаупі жұқтырмағандарға қарағанда екі есе жоғары болуы мүмкін.Шылым шегу көрсеткіші АИТВ жұқтырмағандарға қарағанда жоғары болғандықтан, өкпенің қатерлі ісігінің жоғарылау қаупі АИТВ-инфекциясынан немесе темекі түтінінің әсерінен екені белгісіз.

5. Қоршаған ортаның қауіп факторлары

• Радиациялық әсер: сәулеленуге ұшырау өкпенің қатерлі ісігінің қауіп факторы болып табылады.Атом бомбасының сәулеленуі, сәулелік терапия, бейнелеу сынақтары және радон радиацияның әсер ету көздері болып табылады:
• Атом бомбасының сәулеленуі: Атом бомбасының жарылысынан кейін радиацияға ұшырау өкпенің қатерлі ісігінің қаупін арттырады.
• Сәулелік терапия: Кеуде қуысына сәулелік терапия кейбір қатерлі ісіктерді, соның ішінде сүт безі обырын және Ходжкин лимфомасын емдеу үшін қолданылуы мүмкін.Сәулелік терапия рентген сәулелерін, гамма-сәулелерді немесе өкпенің қатерлі ісігінің қаупін арттыратын сәулеленудің басқа түрлерін пайдаланады.Алынған сәулелену дозасы неғұрлым жоғары болса, соғұрлым қауіп жоғары болады.Радиациялық терапиядан кейін өкпенің қатерлі ісігінің қаупі темекі шекпейтіндерге қарағанда темекі шегетін науқастарда жоғары.
• Бейнелеу сынақтары: КТ сканерлеу сияқты бейнелеу сынақтары пациенттерді сәулеленуге ұшыратады.Төмен дозалы спиральды КТ пациенттерге жоғары дозалы КТ сканерлеріне қарағанда аз сәулеленуге ұшырайды.Өкпенің қатерлі ісігінің скринингінде төмен дозалы спиральды КТ қолдану сәулеленудің зиянды әсерін азайтуы мүмкін.
• Радон: Радон - тау жыныстары мен топырақтағы уранның ыдырауынан пайда болатын радиоактивті газ.Ол жерге сіңіп, ауаға немесе суға ағып кетеді.Радон үйлерге едендегі, қабырғалардағы немесе іргетастағы жарықтар арқылы енуі мүмкін және радон деңгейі уақыт өте келе жиналуы мүмкін.

Зерттеулер көрсеткендей, үйдегі немесе жұмыс орнындағы радон газының жоғары деңгейі өкпе ісігінің жаңа жағдайлары мен өкпе ісігінен болатын өлім санын арттырады.Өкпенің қатерлі ісігіне шалдығу қаупі радонға ұшыраған шылым шегетіндерде темекі шекпейтіндерге қарағанда жоғары.Ешқашан темекі тартпаған адамдарда өкпенің қатерлі ісігінен болатын өлім-жітімнің шамамен 26% радон әсеріне байланысты.

6. Жұмыс орнындағы әсер ету

Зерттеулер көрсеткендей, келесі заттардың әсері өкпенің қатерлі ісігінің қаупін арттырады:

• Асбест.
• Мышьяк.
• Chromium.
• Никель.
• Бериллий.
• Кадмий.
• Шайыр мен күйе.

Бұл заттар жұмыс орнында олармен байланыста болған және ешқашан темекі шекпеген адамдарда өкпе ісігін тудыруы мүмкін.Бұл заттардың әсер ету деңгейі жоғарылаған сайын, өкпе ісігінің қаупі де артады.Өкпенің қатерлі ісігіне шалдығу қаупі темекі шегетін адамдарда одан да жоғары.

• Ауаның ластануы: Зерттеулер көрсеткендей, ауаның ластану деңгейі жоғары аймақтарда өмір сүру өкпенің қатерлі ісігінің қаупін арттырады.

7. Шылым шегетіндерге арналған бета-каротин қоспалары

Бета-каротин қоспаларын (таблеткаларды) қабылдау, әсіресе күніне бір немесе бірнеше қорап шылым шегетін шылым шегушілерде өкпенің қатерлі ісігінің қаупін арттырады.Күніне кем дегенде бір алкогольдік ішімдік ішетін шылым шегушілерде қауіп жоғары.

Өкпенің қатерлі ісігінен қорғайтын факторлар:

1. Темекі шекпеу

Өкпенің қатерлі ісігінің алдын алудың ең жақсы жолы - темекі шекпеу.

2. Темекі шегуден бас тарту

Темекі шегушілер темекіні тастау арқылы өкпе рагы қаупін азайтады.Өкпенің қатерлі ісігінен емделген темекі шегушілерде темекі шегуден бас тарту өкпенің жаңа қатерлі ісігінің пайда болу қаупін азайтады.Кеңес беру, никотинді алмастыратын өнімдерді қолдану және антидепрессант терапиясы темекі шегушілерге біржола тастауға көмектесті.

Темекі шегуді тастаған адамда өкпенің қатерлі ісігінің алдын алу мүмкіндігі адамның қанша жыл және қанша темекі шегетініне және оны тастағаннан кейінгі уақыттың ұзақтығына байланысты.Адам 10 жыл бойы темекіні тастағаннан кейін өкпенің қатерлі ісігінің қаупі 30% -дан 60% -ға дейін төмендейді.

Өкпенің қатерлі ісігінен өлу қаупін ұзақ уақыт бойы темекі шегуді тастау арқылы айтарлықтай төмендетуге болатынына қарамастан, тәуекел ешқашан темекі тартпайтындардағы қауіп сияқты төмен болмайды.Сондықтан жастардың темекі шегуден бас тартуы маңызды.

3. Жұмыс орнындағы қауіп факторларының төмендеуі

Жұмысшыларды асбест, мышьяк, никель және хром сияқты қатерлі ісік тудыратын заттардың әсерінен қорғайтын заңдар олардың өкпенің қатерлі ісігінің даму қаупін азайтуға көмектеседі.Жұмыс орнында темекі шегуге жол бермейтін заңдар темекі шегуден туындаған өкпе ісігінің қаупін азайтуға көмектеседі.

4. Радонның әсерін төмендету

Радон деңгейін төмендету, әсіресе темекі шегушілер арасында өкпенің қатерлі ісігінің қаупін азайтуы мүмкін.Үйлердегі радонның жоғары деңгейін жертөлелерді тығыздау сияқты радонның ағып кетуін болдырмау шараларын қолдану арқылы азайтуға болады.

Төмендегілер өкпенің қатерлі ісігінің қаупін төмендететіні белгісіз:

1. Диета

Кейбір зерттеулер жемістер мен көкөністерді көп тұтынатын адамдар аз мөлшерде жейтіндерге қарағанда өкпенің қатерлі ісігінің қаупі төмен екенін көрсетеді.Дегенмен, темекі шегушілер темекі шекпейтіндерге қарағанда пайдалы диетаны аз ұстайтындықтан, тәуекелдің төмендеуі дұрыс тамақтанудан немесе темекі шекпеуден екенін білу қиын.

2. Дене белсенділігі

Кейбір зерттеулер физикалық белсенділікпен айналысатын адамдарда белсенді емес адамдарға қарағанда өкпенің қатерлі ісігінің қаупі төмен екенін көрсетеді.Дегенмен, темекі шегетіндердің физикалық белсенділік деңгейі темекі шекпейтіндерге қарағанда әртүрлі болғандықтан, физикалық белсенділіктің өкпе ісігінің қаупіне әсер ететінін білу қиын.

Төмендегілер өкпенің қатерлі ісігінің қаупін төмендетпейді:

1. Темекі шекпейтіндерге арналған бета-каротин қоспалары

Темекі шекпейтіндердің зерттеулері бета-каротин қоспаларын қабылдау олардың өкпенің қатерлі ісігінің қаупін төмендетпейтінін көрсетеді.

2. Е дәрумені бар қоспалар

Зерттеулер көрсеткендей, Е дәрумені препараттарын қабылдау өкпенің қатерлі ісігінің қаупіне әсер етпейді.

Дереккөз:http://www.chinancpcn.org.cn/cancerMedicineClassic/guideDetail?sId=CDR62825&type=1